گچبری محراب

محراب یک نمونه از معماری اسلامی است که به شکل طاق نما ساخته می شود. محراب ها بسیار مورد توجه هنرمندان و معماران قرار گرفتند. زیرا جهت نشان دادن قبله و اقامه نماز به وجود آمده اند و یک نقطه توجه برای اشاره به سوی خدا بودند. محراب به تدریج به یک عنصر اصلی در معماری ایرانی تبدیل شد.
محراب ها در هر دوره، به عنوان معماری مذهبی در مساجد اسلامی، به بهترین شکل گچبری و تزئین شده اند. در تزئین این معماری از گچبری، خطاطی، کاشی، طلا، عاج و… استفاده می شود و آیات قرآنی اطراف آن را می پوشاند. گچبری محراب، از دوره های قبل، تسلسل هنری را نشان می دهد و به همین دلیل اهمیت زیادی دارد.

محراب ها در مکان های سرپوشیده قرار داشته و کمتر در معرض آب، باد و در نتیجه ویرانی هستند. به همین دلیل می توانیم آن ها را به عنوان یک هنر معماری زمان خود معرفی کنیم. گچبری محراب از هنرهای قابل توجهی بوده که در دوران اسلامی استفاده می شد. این هنر از دیرباز مرسوم بوده و ایرانیان از آن برای زیبایی و تزئین استفاده می کردند. بیشتر آثاری که از هنر گچبری به دست آمده است، به دوران ساسانی مربوط می باشند. این آثار دارای نقش های گچبری طبیعی، گیاهی و انسانی هندسی بوده و بر هنر دوران اسلامی، اثرات خوبی داشته است.

اجرای گچبری محراب

گچبری محراب یکی از مهم ترین گچبری های ایرانی اسلامی می باشد که از اهمیت بالایی برخوردار است. این گچبری از هنرهای معماری اسلامی است و به شکل طاق نما ساخته می شود و زیبایی بسیار زیادی به مسجدها می دهد. در تزیین این نوع گچبری از کاشی، گچبری و خطاطی استفاده شده و اطراف آن نیز با آیات قرآنی پوشیده می شود.
محراب به دلیل بعد معنوی که در مسجد دارد، بیشتر از مکان های دیگر مورد احترام هنرمندان و مردم مسلمان قرار گرفته است.
برای جلوه بیشتر محراب، در تزیین آن از انواع کاشی، آبنوس، طلا و حتی سنگ های قیمتی استفاده می کنند. محراب مجموعه ای کامل است و با توجه به خطوط و نقش ها، رنگ های زیبا، ترسیم های هندسی، آیات قرآنی، تزیینات حفاری شده، کاشی کاری، گچبری و…اهمیت زیادی دارد.
قاب بندی دیوار با گچبری مهدوی

برای اجرای محراب و گچبری آن، باید با ابزارهای لازم، طرح ها، مدل ها و اصول آن، آشنایی کافی را داشت. علاوه بر آن، وجود دانش و مهارت کافی نیز از الزامات اجرای این کار می باشد. به عنوان مثال هر نوع گچبر را نمی توان برای گچبری های محراب مساجد به کار برد. کسی که سبک گچبری کلاسیک را انجام می دهد، نمی تواند گچبری محراب را به عهده بگیرد. برای اینکه گچبر بتواند دقیقاً طرح مورد نظر را به اجرا درآورد، باید یک عکس یا طرح از نمونه مدل وجود داشته باشد.
گچبری محراب به شکلی نیست که طبق سلیقه خود گچبر و بدون طرح و زمینه قبلی انجام شود. قبل از اجرا و انجام این کار، باید زیرسازی های لازم انجام شود. سپس طراحی آن توسط هنرمندان و گچبران حرفه ای، با بالاترین کیفیت و ظرافت انجام شود. در مساجد نمی توان از گچبری کلاسیک استفاده کرد، اما این سبک در دیگر محراب ها به کار می رود.

گچبری کلاسیک محراب

امروزه علاوه بر مسجدها، در مکان های دیگر نیز از گچبری محراب استفاده می شود. لابی هتل یا ساختمان های کلاسیک مکان هایی هستند که می توان در آن ها از گچبری کلاسیک برای محراب ها استفاده نمود. این نوع گچبری را در رستوران، کافی شاپ های کلاسیک، کافه های سنتی و ساختمان های تجاری نیز می توان به کار برد. از گچبری کلاسیک، علاوه بر محراب ها می توانید در مکان های دیگر، حتی در خانه هایتان استفاده کنید. اگر اجرای گچبری کلاسیک، اصولی و متناسب با ابعاد فضای مورد نظر باشد، زیبایی چشمگیری را به همراه خواهد داشت. از این نوع گچبری برای سقف خانه ها نیز استفاده زیادی می شود.

انواع طرح گچبری

گچبری محراب طرح ها و تنوع زیادی دارد. گچبری معرق، گچبری آجر،گچبری کلوک بند گچی، گچبری مشبک و گچبری برهشته کاری طرح های اساسی گچبری هستند.

گچبری معرق
در طرح گچبری معرق، با رنگ های مختلف گچ را می سازند. سپس از این رنگ ها، شکل های مختلفی را به وجود می آورند و در قسمت مورد نظر نصب می کنند. در نهایت با دوغاب گچ، پشت آن ها را پر می کنند. مقبره مسجد اردهال کاشان، محراب مسجد ساوه و زیر گنبد از گچبری معرق استفاده شده است.

گچبری آجر
آجرکاری و گچبری از جمله تزئیناتی هستند که در دوره های سلجوقی و ایلخانی پیشرفت زیادی داشته و به اوج خود رسیدند. در گچبری آجر، نقش ها به صورت یکپارچه اجرا شده و زمینه آجری از لابه لای گچبری ها دیده می شود. این طرح گچبری در مسجد جامع اردستان قابل مشاهده است.

گچبری کلوک بند گچی
کلوک بند گچی، گچبری های عمودی دیوار آجری است که با نام توپی های ته آجر نیز شناخته می شود. در این روش بندهای عمودی دیوار آجری را عریض در نظر گرفته یا قسمتی از آجر در امتداد بند عمودی را می تراشند؛ سپس بین آن را با طرح های مختلف گچبری تزئین می کنند. این طرح در دوره ایلخانان و سطوح بناهای تاریخی دیده می شود.

گچبری مشبک
گچبری مشبک یکی از طرح های گچبری محراب است که در دو لایه جدا که فاصله کوچکی دارند، اجرا می شود. به عبارتی بین دو لایه گچ، فاصله کوچکی وجود دارد. لایه رویی، حالت شبکه ای و توری دارد و طرح زیرین قابل مشاهده است. در گچبری مشبک، لایه زیرین، طرحی ساده تر از لایه رویی دارد. این طرح در محراب مسجد جامع ارومیه قابل رویت است.

گچبری برهشته کاری
طرح گچبری برهشته کاری یا همان گچبری برجسته، یکی از طرح های گچبری محراب است. در این روش، طرح های گچبری و خطوط از سطح دیوار برجسته تر اجرا می شوند. این تکنیک، دارای بیشترین برجستگی ها می باشد. به گونه ای که سطح گودترین نقطه و برجسته ترین نقطه، اختلافی بیش از سه سانتی متر دارند. این اختلاف در طرح های دیگر وجود ندارد. این طرح در گچبری داخل محراب مسجد جامع نایین به کار رفته است.